wtorek, 19 sierpnia 2014

Niegodność dziedziczenia cz. 2

 
Niegodność dziedziczenia a wydziedziczenie (cz. II niegodność dziedziczenia)

W prawie spadkowym regulowane są dwie instytucje z którymi każdy spadkodawca winien się zapoznać, aby świadomie podejmować decyzje majątkowe na wypadek śmierci.
Pierwsza z nich o której warto pamiętać to wydziedziczenie, o której już pisałem, dziś kilka słów o niegodności dziedziczenia.

Instytucję reguluje kodeks cywilny w art. 928 i następne.
Sens niegodności dziedziczenia sprowadza się to tego, iż w przypadku jej stwierdzenia przez sąd (niegodność nie następuje z mocy prawa konieczne jest orzeczenie sądowe, które wywołuje skutek z mocą wsteczną), spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia (tak ustawowego jak i testamentowego), tak jak by nie dożył otwarcia spadku (dzień śmierci spadkodawcy) (art. 928 § 2 kc). To oznacza:
a/. należy mu spadek przypada jego zstępnym (art. 931 § 2, 934 kc) , gdy ich nie ma w grę wchodzi zasada przyrostu (art. 965 kc - przeznaczony dla niego udział, w braku odmiennej woli spadkodawcy, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów)
b/. spadkobierca niegodny zostaje pozbawiony także prawa do zachowku.
c/. w sytuacji objęcia majątku spadkowego przez spadkobiercę niegodnego będzie on po uprawomocnieniu się orzeczenia stwierdzającego niegodność wydać ten majątek uprawnionym oraz rozliczyć się z jego posiadania. Jest on traktowany jako posiadacz w złej wierze
d/. jeżeli spadkobierca niegodny uzyskał wcześniej stwierdzenie nabycia spadku (w formie orzeczenia sądowego bądź notarialnego poświadczenia dziedziczenia) oraz zbył (bądź w jakikolwiek sposób rozporządził spadkiem) skutki tegoż rozporządzenia uzależnione są od dobrej albo złej wiary osoby trzeciej. Jeżeli zatem nabywa działa w złej wierze (ma wiedzę, że spadkodawca nim nie jest) prawa nie nabywa (art. 1028 kc).

Wypada w tym miejscu powiedzieć jakie to przyczyny ustawodawca uznał za odstawę do stwierdzenia niegodności orzeczenia. Przy czym jest to katalog zamknięty (wyczerpujący) i nie przewiduje się od nich żadnego wyjątku bądź stosowania ich do stanów faktycznych podobnych do tych opisanych w art. 928 § 1 kc. (wyrok Sądu Najwyższego, z 3 listopada 1955 r., III CR 999/55 (OSN 1956, nr 2, poz. 52, oraz z 10 grudnia 1999 r., II CKN 627/98 (niepubl.). A zatem nie będzie możliwe zastosowanie tej instytucji do sytuacji rażąco sprzecznych z zasadami współżycia społecznego, rażąco nawet niewłaściwych zachowań spadkobiercy wobec spadkodawcy jeżeli nie mieszczą się one w poniżej wskazanych przyczynach.
Przyczyny wydziedziczenia są następujące (spadkobierca):
a/. dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
b/. podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
c/. umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Pierwsza z przyczyn wymaga spełnienia łącznie 3 przesłanek: działanie spadkobiercy musi być umyślne, musi stanowić ciężkie przestępstwo i być skierowane przeciwko spadkodawcy.
W kodeksie karnym brak jest definicji „ciężkiego” przestępstwa, dlatego też orzecznictwo cywilne wypracowało pewne wytyczne i tak za ciężkie przestępstwo należy uznać wszystkie zbrodnie (def. ustawowa znajduje się już w kodeksie karnym) oraz wszelkie formy stadialne (pomocnictwo, podżeganie a także usiłowanie), ale także występki o ile okoliczności faktyczne danej sprawy przemawiają za uznaniem występku za ciężki wobec spadkodawcy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14 czerwca 2000 roku, I ACa 262/2000).

Druga przyczyna to sytuacje związane z próbami wpływania na wolę spadkodawcy (swobodę testowania) a związane z podstępnym bądź pod wpływem groźby nakłanianiem spadkodawcy do złożenia oświadczenia woli, którego spadkodawca w normalnych warunkach by nie złożył. A więc sytuacje, które wyniknęły z bezprawnego zniekształcenia woli spadkodawcy (chodzi tu zarówno o sporządzenie jak i odwołanie testamentu). W grę wchodzą także czynności uniemożliwiające sporządzenie testamentu (np. uporczywa odmowa pomocy w zorganizowaniu sporządzenia aktu notarialnego chorego spadkodawcy itp.). Istotne jest także i to, iż sam zamiar bądź nieudolność zachowań spadkobiercy w wyniku których oświadczenie woli zostaje prawidłowo i bez zakłóceń złożone nie stanowią przyczyny uznania za niegodnego (stanowisko to zostało uznane przez A. Szpunara, Z problematyki niegodności dziedziczenia, s . 26 Nowe Prawo 1981, zeszyt 1 oraz S. Piątowski, System Prawa Prywatnego, t. 10, s. 110)

Ostania z przyczyn to działania spadkobiercy związane z czynami dokonanymi na sporządzonym już testamencie bądź jego podrobienie.
Przy czym np. umyślne ukrycie lub zniszczenie testamentu, który następnie okazał się nieważny, nie wyłącza możliwości uznania spadkobiercy za niegodnego. Nie stanowi natomiast przyczyny niegodności zniszczenie przez spadkobiercę testamentu w przekonaniu, że jest on nieważny i wskutek tego pozbawiony znaczenia prawnego (tak wyr. SN z 10 maja 1977 r., I CR 207/77 , Lexpolonica nr 296776, OSNCP 1978, nr 2, poz. 34). Skowrońska-Bocian Elżbieta, Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki., Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie IX) ss. 328.
Podobnie ja w przypadku zachowku prawo niweczy skutki bezprawnych zachowań w przypadku przebaczenia spadkodawcy (art. 930 § 1 kc).


Zachęcamy do dowiedzenia naszej strony www.adriangoska.pl
oraz śledzenia tweetera @AdrianGoska1 
Tekst opublikowano także na:
http://www.infor.pl/prawo/spadki/postepowanie-spadkowe/697147,Niegodnosc-dziedziczenia-a-wydziedziczenie.html

3 komentarze:

  1. Sprawdzane usługi notarialne? Polecam kancelarię !

    OdpowiedzUsuń
  2. Jeśli tylko masz taką potrzebę, to śmiało możesz udać się i do adwokata i do radcy prawnego, ale z tego, co mi wiadomo, to radca prawny nie może reprezentować Cię w sądzie. Ale sprawdź sobie to jeszcze. Dopytaj jeszcze o szczegóły i myślę, że na tym etapie mogę polecić Ci pomoc radcaprawny-trojmiasto.pl

    OdpowiedzUsuń